પદનું ક્યારે પણ ઘમંડ ન કરવું!:શિવજીના અવતાર દુર્વાસા ઋષિએ ઇન્દ્રને આપ્યો હતો શાપ, એક ઝાટકે દેવરાજને ગરીબ બનાવી દીધા
Published on: 15th June, 2025
પૌરાણિક કથા અનુસાર, દુર્વાસા ઋષિ ખૂબ જ ઝડપથી ગુસ્સે થઈ જતા હતા, તેઓ નાની નાની બાબતોમાં લોકોને શાપ આપતા હતા. એક દિવસ ભગવાન વિષ્ણુએ દુર્વાસા ને પોતાની દિવ્ય માળા ભેટમાં આપી. દુર્વાસા એ માળા ભગવાન તરફથી પ્રસાદ તરીકે સ્વીકારી. ભગવાન વિષ્ણુના સ્થાનથી પાછા ફરતી વખતે, દુર્વાસા રસ્તામાં દેવરાજ ઇન્દ્રને જોયા. દેવરાજ ઇન્દ્ર ઐરાવત હાથી પર સવાર હતા. ઇન્દ્ર ત્રિલોકપતિ હતા, દેવતાઓના રાજા. દુર્વાસાઋષિ એ વિચાર્યું કે ઇન્દ્ર આ બ્રહ્માંડના શાસક છે, આ દિવ્ય માળા તેમને અનુકૂળ આવશે, હું તેમને આ માળા અર્પણ કરું છું. એવું વિચારીને, તેમણે ભક્તિ ભાવથી તે દિવ્ય માળા ઇન્દ્રને આપી. ઇન્દ્રે માળા લીધી, પણ તે રાજા હતા અને તેમનામાં થોડો અહંકાર હતો. તેમણે માળા હળવાશથી લીધી અને તેને તેમના હાથી ઐરાવતના માથા પર મૂકી. ઐરાવત હથીએ તે માળા સૂંઢથી ઉપાડી અને નીચે ફેંકી પગથી કચડી નાખી. આ બધું દુર્વાસા ઋષિની સામે બન્યું, આ બધું જોઈને તેઓ ગુસ્સે થયા. તેમણે ઇન્દ્રને શ્રાપ આપ્યો કે તેં મારા દાનનું અપમાન કર્યું છે, તું ઘમંડી થઈ ગયો છે, હું તને શ્રાપ આપું છું - તારો મહિમા સમાપ્ત થઈ જશે, તારું રાજ્ય છીનવાઈ જશે અને તું ગરીબ થઈ જઈશ. શ્રાપના પ્રભાવથી દેવતાઓ નબળા પડી ગયા અને રાક્ષસોએ સ્વર્ગ પર હુમલો કર્યો અને દેવતાઓને હરાવ્યા. ઇન્દ્ર ગરીબ થઈ ગયા. દુઃખી થઈને બધા દેવતાઓ બ્રહ્માજી પાસે ગયા. બ્રહ્માજીએ કહ્યું કે આ બધું એટલા માટે થયું છે કારણ કે ઇન્દ્રે ઋષિ દુર્વાસાનું અપમાન કર્યું હતું. આ સમસ્યાનો ઉકેલ ભગવાન વિષ્ણુ પાસેથી મેળવવો જોઈએ. તે સમયે, વિષ્ણુજીએ દેવતાઓને સલાહ આપી કે તેઓ રાક્ષસો સાથે મળીને સમુદ્ર મંથન કરે, જેનાથી અમૃત અને દૈવી રત્નો મળશે, જેની મદદથી દેવતાઓ ફરીથી શક્તિશાળી બનશે. આ વાર્તામાંથી શીખવા જેવી વાતો... દુર્વાસા ઋષિ દ્વારા આપવામાં આવેલી માળા ફક્ત ફૂલોની માળા નહોતી, તે એક સંતની ભક્તિ, આશીર્વાદ અને આદરનું પ્રતીક હતી. જ્યારે આપણે કોઈ ગુરુ, સંત કે વડીલની ભેટ કે શબ્દોને હળવાશથી લઈએ છીએ, ત્યારે આપણે તેમના અનુભવ અને ઊર્જાનો પણ અનાદર કરીએ છીએ. જીવનમાં માનસિક, આધ્યાત્મિક અને સામાજિક પ્રગતિ માટે વિદ્વાનો અને ગુરુનો આદર કરવો જોઈએ. કોઈએ પણ આપેલી ભેટનો અનાદર ન કરવો જોઈએ. ઇન્દ્રએ ઘમંડથી માળાનું અપમાન કર્યું. આ જ તેના પતનનું કારણ બન્યું. આપણે આપણા પદ, પૈસા કે પ્રતિષ્ઠા માટે પણ ઘમંડી ન બનવું જોઈએ, અને નમ્રતા છોડવી જોઈએ નહીં. ઘમંડ આપણને આંધળા બનાવે છે, અને આપણે સમજી શકતા નથી કે જ્યારે આપણે અજાણતાં એવા લોકોને દુઃખ પહોંચાડીએ છીએ જેમની કૃપાથી આપણે પ્રગતિ કરી છે. દેવતાઓનો પરાજય ફક્ત અપમાનનું પરિણામ હતું. આ દર્શાવે છે કે જો જીવનમાં સંતુલન જાળવવામાં ન આવે, ખાસ કરીને આદર અને નમ્રતા, તો સફળતા ટકી શકતી નથી. કોઈપણ શક્તિ, જો તે અહંકારથી પ્રભાવિત હોય, તો તે તેની શક્તિ ગુમાવે છે. આપણે આ દુષ્ટતાથી બચવું જોઈએ.
